در این ظلمتکده رنجور تنها چیزی که آرامش و روشنی را به دلها ارمغان می دارد تنها و تنها آیات هدایتگر قرآن مجید و تفاسیر آن است که برگرفته از سخنان ائمه اطهار (ع) است. این بخش را از ابتدا قرآن به مدد خداوند ، ((خیرالناصرین )) شروع و تقدیم خوانندگان محترم می نمایم.
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین * الرحمن الرحیم*مالک یوم الدین * ایاک نعبد وایاک نستعین * اهدنا الصراط المستقیم * صراط الذین انعمت علیهم غیرالمغضوب علیهم والضالین
این سوره تبلوری است از ارتباط نزدیک و بی واسطه خدا با انسان و مخلوق با خالق در اینجا تنها اورا می بیند با او سخن می گوید پیام اورا با گوش جان می شنود حتی هیچ پیامبرمرسل وفرشته مقربی در این میان واسطه نیست وعجب این که پیوند وارتباط مستقیم خلق با خالق آغاز گرقرآن مجید است.(۱)
سوره فاتحه را کلید بهشت می دانند از آن رو که درهای بهشت هشت است واین سوره هم هشت قسم است تا آن هشت قسم تحصیل نکنی و به آن معتقد نشوی این درها بر تو گشوده نشود.
نخست : (الحمد) یاد ذات خداوند ، دوم (الرحمن) ذکر صفات او، سوم (مالک یوم الدین) ذکر معاد ، چهارم (ایاک نعبد) ذکر افعال او، پنجم (اهدنا) ذکر تزکیه نفس ، ششم (صراط المستقیم) ذکر آراستن نفس به نیکیها ،هفتم (صراط الذین انعمت) ذکراحوال دوستان و رضای خداوند از آنان ، هشتم (غیرالمغضوب) ذکراحوال بیگانگان و نارضایی خداوند از آنها وهر یک از این هشت علم دری است از درهای بهشت. پس هر کس این سوره را با اخلاص بر خواند درب بهشت بر روی او باز شود ، امروز بهشت عرفان و فردا بهشت رضوان در جوا رحمن .(۲)
بسم الله الرحمن الرحیم
میان همه مردم جهان رسم است که هر کار مهم و پرارزشی را با نام بزرگی از بزرگان آغاز می کنند و نخستین کلنگ هرمؤسسه ارزنده ای را به نام کسی که موردعلاقه آنهاست بر زمین می زنند، یعنی آن کار را با آن شخصیت مورد نظرازآغاز ارتباط می دهند .اما آیا بهتر نیست برای پاینده بودن یک برنامه جاوید ماندن یک تشکیلات ، آن را به موجود پایدار و جاویدانی ارتباط دهیم که فنا در ذات اوراه ندارد ؛ چرا که همه موجودات این جهان به سوی کهنگی و زوال می روند ، تنها چیزی باقی می ماند که با آن ذات لایزال بستگی دارد.
اگر نامی از پیامبران و انبیاء باقی است به علت پیوندشان با خدا و عدالت و حقیقت است که کهنگی در آن راه ندارد و اگر فی المثل اسمی از ((حاتم )) بر سر زبانها است به خاطر همبستگی اش با سخاوت است که زوال نا پذیر است. از میان تمام موجودات آن که ازلی و ابدی است تنها ذات پاک خدا است و به همین دلیل باید همه چیز وهر کار با نام او آغاز کرد ودر سایه او قرار داد و از او استمداد نمود لذا در نخستین آیه قرآن آمده ((به نام خداوند بخشنده بخشایشگر ))
خواجه عبدالله انصاری در تفسیر این آیه می گوید : آغاز کتاب خدا بر نام الله و رحمن و رحیم از آن جهت است که همه معانی در آن سه نام جمع است و آن معانی سه قسم است : قسمی جلال و هیبت و آن در نام الله است ، قسمی نعمت و تربیت و آن در نام رحمن است ، قسمی رحمت و مغفرت و آن در نام رحیم است . این که آغاز به نام الله و بعد رحمن و سپس رحیم شده جهت آن است که سر آغاز همه ، آفرینش است و بعد قدرت و پرورش و سپس رحمت وآمرزش . یعنی که به قدرت بیافریدم و به نعمت بپروردم و به رحمت بیامرزیدم.
عبدالله بن یحیی از دوستان امیرالمومنین(ع) به خدمتش رسید و بدون گفتن بسم الله بر تختی که در آنجا بود نشست، ناگهان بدنش منحرف شد و بر زمین افتاد و سرش شکست ، علی (ع) دست بر سر او کشید ، زخم او التیام یافت بعد فرمود: آیا نمی دانی پیامبر از سوی خدا برای من این حدیث را نقل کرد : هر کاری که بدون نام خدا شروع شود بی سرانجام خواهد بود. گفتم : پدر و مادرم به فدایت باد می دانم و بعد از این ترک نمی گویم ، فرمود : در این صورت بهره مند و سعادتمند خواهی شد .
امام صادق (ع) هنگام نقل این حدیث فرمود: (( بسیار می شود: بعضی از شیعیان ما بسم الله را آغاز کارشان ترک می گویند و خداوند آنها را با ناراحتی مواجه می سازد تا بیدار شوند و ضمنا این خطا از نامه اعمالشان شسته شود.))
الحمد الله رب العالمین
امام صادق (ع) می فرماید : شکر نعمتها اجتناب از گناهان است و اتمام شکر به گفتن الحمد الله است.(۳)
الرحمن الرحیم
اصل ، در خدا رحمت است اگر شما غضب می بینید غضب خدا نوعی رحمت است ؛ مثلا جراح که دراتاق عمل شکم را پاره می کند آیا خشم و غضب دارد یا رحمت ؟ عمل او رحمت است و مزد هم می گیرد.
خدا گاهی انسان را تنبیه می کند تا بیدار شود. ((اخذنا هم بالباساء و الضراء لعلهم یتضرعون )) ( انعام / ۴۲) گرفتارشان می کنیم تا آن ها را بیدار کنیم .گاهی آنچه ما مصیبت می نامیم چوب رحمت خداست . این بیدار باش وسیله نجات ماست.
«بهشت ، رحمت خداست و جهنم ، نتیجه عمل ماست . »ما بکم من نعمه فمن الله » (نحل /۵۳) هر نعمتی به شما برسد از جانب خداوند است .
در قرآن «سی» مرتبه رحمان و «سی » مرتبه رحیم به کار رفته است ، هر جا کلمه رحمان در قرآن آمده منظور فقط خداست ، رحمان برای غیر خدا بکار نرفته است . اما «رحیم هم به خدا ، هم به پیغمبر و هم به مومنین گفته شده است .
«محمد رسول الله والذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم »(فتح/۲۹)محمد رسول خداست و کسانی که با او هستند بر کفار سختگیرند و بین خودشان مهربانند.(۴)
مالک یوم الدین
امام رضا (ع)می فرماید : مالک یوم الدین ؛ اقرار به برانگیخته شدن بعد از مرگ ، محاسبه و مجازات است .
ممکن است گفته شود که مگر خدا فقط مالک روز قیامت است ؛ جواب می دهیم : خیر ، بلکه دردنیا هم ، مالک حقیقی و اصلی خداست . در دنیا افراد دارای ملکیتی اعتباری وغیر حقیقی هستند در حالی که روز قیامت همین را هم از دست می دهند ، همان جا که مال و زبان و چشم و گوش علیه انسان شهادت می دهند و انسان دیگر بر آنها تسلط و ملکیتی ندارد . این اموال در حقیقت امانت است که خداوند به ما داده است . پست و مقام می دهد تا ببیند پشت میز ریاست چه می کنی ، در اصل ثروت و فقر همگی برای امتحان است .
ایاک نعبد و ایاک نستعین
عبادت می کنیم نه عبادت می کنم ؛ در اسلام من معنی ندارد .اسلام ما را به دعای دسته جمعی ، نماز جماعت و کلا ما را به جماعت و دیگر خواهی و حتی تقدم دیگران برخود ، یعنی ایثار و انفاق دعوت می کند . خدا دوست دارد دیگران مخصوصاً اهل بیت (ع)را در دعا شریک کنیم ، لذا از شرایط استجابت دعا این است که صلوات بفرستیم و برای فرج امام زمان (عج) دعا کنیم و همچنین به دیگران دعا کنیم .
در قرآن نیز دعا به جمع آمده است «ربنا اتنا فی الدنیا حسنه و فی الاخره الحسنه (بقره /۲۰۱)» . این دعای ما نیست که باید جمع باشد دعای خدا و ملائکه نیز همینطور است «ان الله و ملائکه یصلون علی النبی یا ایهاالذین امنواصلوا علیه و سلموا تسلیما»(احزاب /۵۶)
در وجه جمع بودن ایاک نعبد و ایاک نستعین این نکته مهم است که ما می توانیم نماز را به فرادا بخوانیم ، اما اسلام تاکید زیادی بر جماعت دارد و همین آیه به خودی خود دال بر برتری نماز جماعت است .اگر بندگی خدا نکردیم بندگی غیر ، خواهیم کرد.(۶)
اهداناالصراط المستقیم
مومنان می گویند: بار خدایا راه خود بما و آنگاه ما را بر آن روش دار و آنگاه از روش به کشش رسان . پس نمود راه به آنست که خداوند آیات خود را نمایش داد ، روش آنست که مرتبه به مرتبهمقرر داشت ، کشش آنست که او را نزدیک خود خواست . مومنان در این آیت ، نماش و روش و کشش هر سه می خواهند ، که هر که راه دید راه دید در راه برفت و هر که رفت بمقصد رسید .
صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضالین
شخصی خدمت امام باقر (ع) عرضه داشت : یا بن رسول الله (ع) صراط چیست ؟حضرت فرمود : دو صراط وجود دارد یکی در دنیا و دیگری در آخرت . صراط دنیا ولایت ما اهل بیت است. آری دوست داستن آنها مقدمه اطاعت آنهاست . « قل ان کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله » (تسنیم /ج ۱/ص۵۰۶)
ولایت حقیقی مصداقش پیروی و اطاعت است . امام صادق (ع) می فرمایند :«کونو النازینا و لا تکونوا علینا شیناً» برای ما زینت و آبرو باشید نه مایه شرم . کاری نکنید که مردم به یک ارمنی بیشتر از یک مسلمان اعتماد داشته باشند.
طبق این آیه راه ها سه نوعند: راه کسانی که متنعم به نعم الهی شده اند که همان راه انبیاء و اولیاء ، شهدا و صدیقین است . دوم ؛راه کسانی که مورد غضب خدا قرار گرفته اند و سوم ؛راه گمراهان . راه دو گروه ، راه ضلالت است.(۷)
بنی اسرائیل زمانی بر تمام مردم روزگار خویش برتری داشتند و قرآن درباره آنها فرموده است «فضلتکم علی العالمین “لکن بعد از آن فضیلت به خاطر کردار و رفتار خودشان دچار قهر و غضب خداوند شدند که قرآن در این باره می فرماید : و باو وا بغضب من الله (۸)
خداوندا ما را از آنان مگردان که بخودشان بازگذاشتی تا به تیغ هجران خسته و به میخ ردّ بسته شدند آری چه باری کشد حبل گسسته» (۹)
پی نوشت ها:
۱-تفسیر نمونه/آیت الله مکارم شیرازی
۲-تفسیر ادبی و عرفانی / خواجه عبدالله انصاری
۳-بحارالانوار،ج ۹۶، ص۵۷
۴-تفسیر کلمه طیبه/سید مجتبی میر دامادی
۵-من لا یحضرهالفقیه ،ج۱،ص۲۹۶
۶- تفسیر کلمه طیبه
۷-همان
۸- تفسیر نور، حجت الاسلام قرائتی
۹- خواجه عبدالله انصاری /تفسیر ادبی و عرفانی قرآن مجید
منبع : سازمان تبلیغات اسلامی
زير نور قرآن
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر